به‌طورکلی انواع شیوه‌های حمل‌ونقلی در کشور به چهار بخش زمینی، دریایی، هوایی و حمل‌ونقل از طریق لوله تقسیم می‌شود در این میان شیوه زمینی به دو بخش جاده‌ای و ریلی تقسیم می‌شود
تصویر 1-1: روش‌های حمل و نقل
به‌طورکلی انواع شیوه‌های حمل‌ونقلی در کشور به چهار بخش زمینی، دریایی، هوایی و حمل‌ونقل از طریق لوله تقسیم می‌شود در این میان شیوه زمینی به دو بخش جاده‌ای و ریلی تقسیم می‌شود
حمل‌ونقل جاده‌ای
حمل‌ونقل جاده‌ای از شیوه‌های متداول حمل‌ونقل در همه قاره‌های جهان است. این شیوه حمل‌ونقل برای مسافت‌های کوتاه (معمولاً کمتر از 400 کیلومتر) مناسب‌تر است. حمل‌ونقل جاده‌ای از نظر دسترسی نسبت به سایر شیوه‌های حمل‌ونقلی دارای انعطاف‌پذیری بیشتری است.
حمل‌ونقل ریلی
حمل‌ونقل ریلی یکی از مهم‌ترین شیوه‌های حمل کالا و مسافر در جهان است که برای مسافت‌های متوسط و نسبتاً طولانی مناسب است. به‌طورکلی، جابه‌جایی با قطار امنیت زیادی دارد. همچنین، راحتی مسافران در قطار بسیار بیشتر از خودرو است. هر قطار باری می‌تواند به‌اندازه ده‌ها کامیون بار جابه‌جا کند و هزینه حمل قطار در مسافت‌های طولانی کمتر از جاده است. مصرف سوخت در این مد از حمل‌ونقل 1/7 جاده می‌باشد و آلایندگی آن برای محیط‌زیست نیز بسیار کمتر است.
حمل‌ونقل دریایی
حمل‌ونقل دریایی پوشش گسترده‌ای در جهان دارد امروزه حدود 90 درصد تجارت جهانی (بر اساس وزن) را کشتی‌ها انجام می‌دهند و بدون وجود حمل‌ونقل آبی صادرات و واردات این حجم عظیم کالا در جهان امروز امکان‌پذیر نیست. حمل کالا با کشتی مقرون‌به‌صرفه‌ترین و ارزان‌ترین روش برای جابه‌جایی کالاها به‌ویژه کالاهای حجیم و بزرگ در مسافت‌های طولانی است.
حمل‌ونقل هوایی
حمل‌ونقل هوایی جابه‌جایی انسان و بار از طریق پرواز در آسمان است که از سریع‌ترین شیوه‌های حمل‌ونقل به‌حساب می‌آید و برای مسافت‌های طولانی و صرفه‌جویی در زمان مناسب است. از هواپیما برای حمل کالاهای سبک، کم‌حجم و ارزشمند یا مواد فاسدشدنی که باید سریع به مقصد برسند، استفاده می‌شود. به‌طورکلی، حمل‌ونقل هوایی امنیت بسیار زیادی دارد و سوانح آن نسبت به تعداد پروازها بسیار اندک است. مصرف سوخت هواپیما نسبت به سایر وسایل حمل‌ونقل بسیار بیشتر و سفر آن گران‌تر است.
حمل‌ونقل از طریق خطوط لوله
معمولاً سیالات، یعنی مایعات و گازها، از طریق خطوط لوله از مکانی به مکان دیگر فرستاده می‌شود. یکی از کاربردهای مهم این روش، انتقال نفت خام و فراورده‌های نفتی، گاز و مواد پتروشیمی است که در داخل یک کشور یا بین کشورها صورت می‌گیرد.
سهم هریک از مدل‌های حمل‌ونقلی در میزان صادرات و بارهای بین‌المللی بین سال‌های 1388 تا 1398
عملکـرد حمـل بـار جاده‌ای در کشـور بـه تفکیـک گروه‌های کالایـی عمـده، بـرای سال‌های 1388 و 1398، نشان‌دهنده آن است که ترکیـب کالاهـای عمـده تغییـر چندانـی نکـرده اسـت. ولـی سـهم دو گـروه کالاـی تغییـر قابل‌توجهی داشـته اسـت. سـهم کالاهـای معدنـی از 3.6 درصـد بـه 5.10 درصـد افزایش‌یافته (تناژ حمـل از 21 بـه 49 هـزار تـن رسـیده) و سـهم کالاهـای سـاختمانی از 4.14 درصـد بـه 9.9 درصـد (تناژ حمـل از 9.47 بـه 4.46 هزارتـن رسـیده( کاهـش داشـته اسـت. دلیـل ایـن امـر را می‌توان علاوه بـر افزایـش تولیـدات معدنـی، عـدم کفایـت ظرفیت‌های بخـش ریلـی بـرای حمـل آن دانسـت. کاهـش تولیـدات کالاهـای سـاختمانی نیـز محـرز اسـت.
در مد ریلی متوســط نرخ رشــد ســالانه حمــل بــار ریلــی داخلــی و صادراتــی کشــور طــی دوره بین سال‌های 1388 تا 1398 بـه ترتیـب 8.4 و 3.5 درصـد بـوده اسـت. حـدود 70 درصـد تنـاژ عملکـردی بخـش ریلـی متعلـق بـه داخـل کشـور بـوده و بعـد از آن تنـاژ بـار صادراتـی (اعـم از صـادرات از مرزهـای ریلـی یـا بنـادر به‌واسطه ریـل) بـا سـهم حـدود 20 تـا 30 درصـدی قـرار داشـته اسـت لـذا بیشـترین کارکـرد بخـش ریلـی در حمـل داخلـی و صـادرات بـوده و عملکـرد واردات سـهم اندکـی را بـه خـود اختصـاص داده‌اند.
ظرفیـت اسـمی سـالانه بارگیـری و تخلیـه کالا در بنـادر کشـور بـه طـور متوسـط سـالانه 4.5 درصـد رشـد داشـته اسـت کـه از ایـن لحـاظ، سـرعت توسـعه زیرساخت‌ها در بخـش دریایـی بیشـتر از بخـش جاده‌ای و ریلـی بـوده اسـت. بخـش عمـده ایـن ظرفیـت بـه بنـادر شـهید رجایـی (114 میلیـون تـن) و امـام خمینـی (45 میلیـون تـن) اختصـاص دارد کـه اصلی‌ترین بنــادر کشــور محســوب می‌شوند. بدیــن ترتیــب ایــن دو بنــدر 66 درصــد ظرفیــت بارگیــری تخلیــه بنــدری را بــه خــود اختصــاص داده‌اند.
به‌طورکلی، تنــاژ بــار جابه‌جا شــده از طریــق حمل‌ونقل هوایــی در داخــل و خارج کشــور نســبت بــه دیگــر شیوه‌های حمل‌ونقل بســیار انــدک اســت. در واقــع فرســودگی و محدودیــت نــاوگان هوایــی) متوســط ســن بیــش از 22 ســال نــاوگان (عــدم وجـود امکانـات لجسـتیکی تخصصـی در اغلـب فرودگاه‌های بـزرگ کشـور، محدودیـت در مقاصـد پـروازی خطـوط هوایـی کشـور بـه دیگـر فرودگاه‌های جهـان، محدودیت‌های ناشـی از تحریم‌ها و مسـائلی ازاین‌دست مانـع از بهره‌گیری مناسـب از ظرفیت‌های حمل‌ونقل هوایـی کشـور شـده اسـت.
در خصوص صادرات در هریک از مدهای حمل‌ونقلی آمار اطلاعات مربوطه بین سال‌های 1388 تا 1398 در جدول زیر نشان‌داده‌شده است.
|
مونتاژ صادرات |
نوع مد |
سال |
|||||||||||
| 1388 |
1389 |
1390 |
1391 |
1392 |
1393 |
1394 |
1395 |
1396 |
1397 |
1398 |
|||
|
(میلیون تن) |
جاده |
40.64 |
50.04 |
56.98 |
69.18 |
66.14 |
66.28 |
66.21 |
62.28 |
68.39 |
76.23 |
91.16 |
|
|
(میلیون تن) |
ریل |
6.6 |
7.7 |
5.8 |
6.5 |
6.5 |
6.7 |
7.3 |
11.1 |
12 |
12.1 |
11.09 |
|
|
(صادرات کالای غیرنفتی میلیون تن) |
دریایی
|
25 |
34.5 |
33.9 |
37 |
45 |
41 |
37.6 |
49.7 |
56 |
52 |
– |
|
|
ورودی و خروجی ( هزار تن) |
هوایی |
82.5 |
96 |
86 |
67.2 |
51.8 |
62.6 |
76.7 |
84.5 |
97.7 |
93.2 |
– |
|
یک نظر بگذارید
آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد. قسمتهای مورد نیاز با * مشخص شده اند