بسمه تعالی
*گزارش برگزاری نشست چهارم هیئت اندیشه ورز سازوکارهای حضور شرکت های صنعتی و دانش بنیان کشور در زنجیره های ارزش منطقه ای*
تدوین: علیرضا مجیری

چهارمین نشست از سلسله نشست های هیئت اندیشه ورز “سازوکارهای حضور شرکت های صنعتی و دانش بنیان کشور در زنجیره های ارزش منطقه ای”، عصر روز سه شنبه ۲۷ شهریورماه به همت اندیشکده توسعه‌ صادرات ایران و بنیادملی نخبگان به صورت حضوری در محل خانه اندیشه ورزان و مجازی در بستر اسکای روم برگزار گردید.

این نشست به موضوع “پیمان های تجاری-اقتصادی و زنجیره های ارزش منطقه ای” اختصاص داشت و دکتر میرعبدالله حسینی و خانم عفت نوروزی به ارائه حول این موضوع پرداختند. در ابتدا جلسه نیز دکتر امیر ذاکری به بیان مقدمه ای از نحوه شکل گیری هیئت اندیشه ورز و روند طی شده جلسات پرداختند.

دکتر میرعبدالله حسینی ارائه خود را با موضوع “توسعه همکاری و تجارت ایران با کشورهای عضو گروه ۸” آغاز کردند. D8 شامل هشت کشور نوظهور و تازه صنعتی شده ی مسلمان هستند. ایشان بیان داشتند: در سند چشم انداز ۱۴۰۴ قرار بود اندازه اقتصاد ایران به ۱۳۵۰ میلیارد دلار، یعنی سه برابر شود. در ابتدای شکل گیری سازمان همکاری اقتصادی D8 جزو سرآمدان این گروه بودیم ولی پس از گذشت ۲۰ سال از آنچه باید می‌رسیدیم خیلی فاصله داریم. اگر اندازه اقتصاد ایران ۳ برابر شود قطعا شکل گیری زنجیره های ارزش نیز افزایش خواهد داشت.

ایشان سپس تصویری یکساله از این کشورها شامل اندازه اقتصاد، تجارت و جریان سرمایه را در سال ۲۰۲۱ بررسی کردند‌. بهترین کشورها از نظر این شاخص ها، اندونزی، ترکیه و مالزی است که درآمدهای سرانه بالا و به تناسب آن جریان تجارت بالا و جریان سرمایه بالا را شاهد هستیم.

دکتر حسینی در ادامه به بیان شاخص های مختلفی از قبیل جایگاه کشورهای عضو از اندازه اقتصاد گروه هشت، جایگاه کشورهای عضو از ارزش صادرات گروه هشت، جایگاه کشورهای عضو از جریان ورودی سرمایه گذاری مستقیم خارجی گروه هشت، شاخص عملکرد درآمد سرانه ایران، ارزش صادرات کشاورزی به پنج شریک تجاری نخست کشورهای گروه هشت، جنبه های ساختار تعرفه گمرکی وارداتی ایران و کشورهای عضو گروه ۸ ، همگرایی تجارت کالایی(صادرات) درون منطقه ای گروه ۸ و جایگاه کشورهای D8 در ارزش افزوده صنایع کارخانه ای اقتصادهای در حال توسعه و صنعتی نوظهور پرداختند و وضعیت این گروه را بررسی و کشورهای عضو گروه را با هم مقایسه کردند.

*ایشان در جمع بندی ارائه خود، به بیان ۵ توصیه جهت توسعه تجارت و زنجیره ارزش منطقه ای پرداختند: ۱.اصلاحات سیاستی کلان برای ثبات محیط اقتصاد کلان ایران و کنترل تکانه های غیر اقتصادی مانند تحریم ۲. اصلاحات سیاست تجاری ایران با هدفگذاری برچیدن موانع تجاری غیرتعرفه ای ۳. شناسایی شرکای اقتصادی طبیعی ۴. تحولات ساختاری در تجارت کالا و خدمات ایران با هدف ارتقا مزیت نسبی و دستیابی به مزیت های رقابتی ۵. احصا و شناسایی صنایع و کشورهایی که امکان ایجاد زنجیره ارزش دارند.*

در ادامه جلسه، خانم نوروزی ارائه خود را با موضوع “سازوکارهای چندجانبه: مروری بر ساختارها و پلتفرم‌های سازمان های همکاری شانگهای و بریکس” آغاز کردند. ایشان سه مبحث سازوکارهای چندجانبه، سازمان همکاری های شانگهای و بریکس را ارائه کردند.

ایشان در ابتدا به توضیح چندجانبه گرایی پرداختند و سازوکارهای چندجانبه را عمل هماهنگ سیاست های ملی در گروه های سه یا چند دولت که از طریق نهادی حاصل می شود، تعریف کردند. که این سازمان می تواند یک سازمان، یک ائتلاف یا یک استراتژی همکاری باشد.

خانم نوروزی در ادامه ارائه خود به سازمان همکاری شانگهای پرداختند و پیشینه ای از آن ارائه کردند. ایشان سپس بسترهای SCO را بیان کردند که شامل نشست ها(مانند نشست سران کشورها)، نهادهای دائم(مانند دبیرخانه SCO و دبیرخانه رتس) و نهادهای ذی ربط(مانند شورای تجاری، ائتلاف بین بانکی) است.

ایشان سپس به موضوع بریکس و بریکس + پرداختند. بریکس برخلاف شانگهای ساختار و ارکان رسمی ندارد و بیشتر به سازوکار اتحاد شباهت دارد. ایشان سپس به بسترهای همکاری اقتصادی بریکس اشاره کردند که شامل استراتژی شراکت اقتصادی بریکس، بانک توسعه جدید، ترتیبات ذخیره احتیاطی و شوراهای تجاری است.

*خانم نوورزی در پایان به عنوان جمع بندی بیان داشتند: نکته اول اینکه خیلی از اتحادیه هایی که ما روی آنها حساب باز کرده این هنوز نوپا هستند و ساختارهای شکل گرفته ای ندارند که آنها بتوانند چیزی به ما اضافه کنند. لذا خود ما باید رویکرد فعالانه داشته باشیم.نکته دوم هم ما باید یک درس آموختگی از مسیر داشته باشیم و نسبت به ساختارهای قدیمی تری که عضوش بوده ایم بسنجیم که چه چالش هایی داشته ایم تا در بریکس و شانگهای با آن چالش ها برخورد نکنیم. یکی از آن چالش ها نماینده ی ما در کمیته ها و کارگروه های تخصصی هست. نماینده ها باید بتوانند برای فضای کسب و کار کشور تسهیلگری کنند.نکته بعدی هم خیلی از کشورهایی که عضو این سازمان ها هستند خودشان پیشنهاد دهنده یک ابتکارند برای اینکه خودشان شروع کننده باشند. ما تاکنون در شانگهای ابتکاری را پیشنهاد نداده ایم.*