تدوین: علیرضا مجیری

اولین نشست از سلسله نشست های هیئت اندیشه ورز ” سازوکارهای حضور شرکت های صنعتی و دانش بنیان کشور در زنجیره های ارزش منطقه ای” صبح روز پنج شنبه ۲۴ خردادماه به همت اندیشکده توسعه صادرات ایران و بنیاد ملی نخبگان در محل خانه اندیشه ورزان برگزار گردید.

در این جلسه ابتدا دکتر امیر ذاکری ، عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت و مدیر اندیشکده توسعه ایران، به بیان جزئیاتی از ساختار و روند هیئت اندیشه ورز پرداخت و سپس هر کدام از اعضای هیئت اندیشه ورز به معرفی خود و حوزه های کاری و پژوهشی خود پرداختند.

در ادامه امیر ذاکری سیری از تطور موضوع و چگونگی رسیدن به این مسئله را ارائه داد و گفت: سال ۹۳ و ۹۴ بحث صادرات دانش بنیان را در معاونت علمی شروع کردیم و سپس به موضوع نهادهای متولی صادرات و راهبردهای توسعه صادرات پرداختیم.

در راهبردهای توسعه صادرات، صادرات مستقیم و غیر مستقیم داریم که نوع غیر مستقیم اش همان حضور در زنجیره های ارزش جهانی است.

همزمان با تحولاتی جهانی و رویکردهای منطقه گرایی، به موضوع زنجیره های ارزش منطقه ای پرداختیم و گزارشاتی نیز با همکاری پژوهشکده مطالعات فناوری در این باره کار کردیم. بهانه تشکیل هیئت اندیشه ورز، همین نحوه چگونگی عملیاتی شدن زنجیره های ارزش منطقه ای بود. البته اینکه توسعه یا حضور در زنجیره های ارزش منطقه ای تا چه اندازه برای کشور مثمر ثمر است باید بطور  دقیقتر مورد مطالعه قرار گیرد.

سپس هر کدام از اعضای هیئت اندیشه ورز به بیان نقطه نظرات خود در ابن باره پرداختند. *دکتر محمدصادق صارمی* ، عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فناوری افزود: دو بحث سرمایه گذاری خارجی و سیاست صنعتی مفاهیمی هست که با موضوع ما همپوشانی دارد و می تواند تصویر ما را کامل کند. سپس ایشان به بیان یک سیر تاریخی از سرمایه گذاری خارجی و همکاری با نظام بین الملل در صنعت کشور پرداختند.

در ادامه خانم نوروزی ، دانشجوی دکتری مدیریت تکنولوژی و پژوهشگر پژوهشکده مطالعات فناوری گفت: با توجه به حوزه کاری بنده که دیپلماسی علم و فناوری هست، موضوعات سازمان های بین المللی و ارتباطات چند جانبه، تعاملات فرهنگی در حوزه علم و فناوری و نیروهای اجتماعی در پیش برد علم و فناوری می توانند تقویت کننده موضوع هیات باشند. هم چنین کلید واژه نوینی که می‌توان به موضوع اضافه کرد عبارت “هم بست (nexus)” است که مباحث سیاسی فرهنگی را با مباحث اقتصادی به خصوص تجارت بین الملل و به تبع زنجیره ارزش منطقه ای گره می‌زند.

خانم دکتر خداخواه ، دکتری ارتباطات بین‌الملل گفت: زنجیره ارزش جهانی فعلی، در نظم لیبرالیسم تعریف میشود و بیشتر از آنکه اقتصادی باشد، سیاسی است و ما باید ابتدا تعیین تکلیف حوزه سیاسی را بکنیم. نکته بعد اینکه ایران از کریدورها در حال حذف شدن است و باید چشم اندازی به این امر هم داشته باشیم.

خانم فهمیه محمدی ، دانشجوی دکتری سیاستگذاری علم و فناوری گفت: بهتر است یکسری موضوعات محوری را مشخص بکنیم و ناظر به آن از بیرون هیات هم افراد صاحب نظری که در این جمع نیستند را دعوت کنیم.

آقای دکتر هادی طالبیان ، مدیرکل آسیا جنوبی سازمان توسعه تجارت بیان داشت: فرصت و ظرفیت های خوبی در همسایگان هست، ولی الی الابد نیست و فرصت تاریخی را باید مد نظر داشته باشیم.

هم‌چنین می توان در حوزه تولید مشترک با کشورهای منطقه همکاری هایی داشت و ما می توانیم این ایده ها را با هیاتهای تجاری در میان بگذاریم. به عنوان نمونه پنبه از ازبکستان، ماشین آلات توسط بنگلادش، برندسازی مشترک در چابهار که نزدیک گوادر هست، و دانش طراح مد در پاکستان میتوانند به هم پیوندند و تشکیل یک زنجیره بدهند. ولی متاسفانه هنوز سند مدونی وجود ندارد.

امیرحسین عرب پور ، دانشجوی دکتری مدیریت اظهار داشت: یک زمانی بعد از جنگ سرد گمان کردیم همه چیز باید برود به سمت وابستگی متقابل اقتصادها، اما به مرور فهمیدند که باید هم بست قدرت هم لحاظ شود و به مباحث ژئوپلتیک و مباحث راهبردی کشورها نیز توجه شود.

هم چنین باید زاویه نگاه مسئولین را عوض کنیم و نباید صرفا نگاه فنی و بنگاهی داشته باشیم.

موضوع مهم بعدی تقابل نظم فعلی و نظم پیش رو هست.

در ادامه محمد مهدی پاک پرور ، دانشجوی دکتری مدیریت تکنولوژی در مورد تبادلات مالی بین المللی بیان داشت: ایران از اکوسیستم مالی جهانی فاصله گرفته و تبادلاتش از لایه رسمی به غیر رسمی رفته و این تبعاتی برای کشور و صنعت و بنگاه داشته است. آن بخشی که مربوط به صنعت است را می توان بررسی کرد.

دکتر علی سرخوش سرا ، دکتری علوم اقتصادی اظهار داشت: نباید زنجیره های ارزش را به منطقه ای محدود کنیم چرا که برخی کشورهای منطقه مکمل تجاری ما نیستند و لذا باید جهانی فکر کنیم.

محمدعلی مسگری ، دانشجوی دکتری مدیریت تکنولوژی و پژوهشگر اندیشکده توسعه صادرات بیان داشت: یک تناقضی وجود دارد چرا که در زنجیره ارزش منطقه ای باید بخشی از تولید توسط شرکتها در قالب سرمایه گذاری خارجی انجام شود در حالیکه سیاست های کلان کشور این نیست که تولید از کشور خارج شود.

علیرضا مجیری ، پژوهشگر اندیشکده توسعه صادرات گفت: توسعه با درآمد متفاوت است و باید توجه کنیم زنجیره های ارزش جهانی قطعا راهی برای درآمدزایی هست، ولی آیا به توسعه صنعتی کشور هم منجر می شود؟

لازم به ذکر است قرار است این جلسات به صورت ماهانه برگزار شود و اعضای هیئت اندیشه ورز و مهمانان به فراخور تخصص خود، به پژوهش حول این موضوع پرداخته و مطالبی ارائه کنند.