در کشور ما نهادها و سازمان‌های مختلفی در ارتباط با مقوله صادرات کالا و خدمات وجود دارند که برخی از آن‌ها غالباً به ارائه مجوزها و تنظیم قوانین و مقررات می‌پردازند و عموم آن‌ها خدمات، تسهیلات و حمایت‌های مختلفی را در جهت توسعه صادرات ارائه می‌دهند. بر این اساس، آشنایی و تعامل با این ارگان‌ها برای تجار، بازرگانان، صادرکنندگان، مدیران و همه علاقه‌مندان به حوزه صادرات مفید و ضروری است:

 

دسته اول: نهاد‌های حامی و سیاست‌گذار در حوزه صادرات

• وزارت صنعت، معدن و تجارت

وزارت صمت اصلی‌ترین نهاد دولتی در زمینه تجارت و از جمله صادرات است که در زمینه تعریف سیاست‌های تجاری، وضع تعرفه‌ها، وضع قوانین و مقررات صادرات و ارائه آمار و اطلاعات تجاری و طیف وسیعی از موضوعات دیگر فعالیت می‌کند. این وزارتخانه دارای زیرمجموعه‌های مختلفی است که برخی از آن‌ها از جمله موارد زیر مشخصاً با مقوله صادرات مرتبط هستند:

• دفتر مقررات صادرات و واردات
• سازمان توسعه تجارت
• صندوق ضمانت صادرات
• سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت استانی
• مرکز آموزش‌های بازرگانی

آدرس سایت وزارت صمت به شرح زیر است:

www.mimt.gov.ir

 

• دفتر مقررات صادرات و واردات

همان‌طور که از نام آن مشخص است، این نهاد بیشتر در زمینه حقوقی و تنظیم قوانین و مقررات در حوزه صادرات و واردات فعالیت دارد. از مهم‌ترین فعالیت‌های این دفتر می‌توان به صدور کارت بازرگانی، سازمان‌دهی فعالیت‌های تجاری در مرز، تدوین و ابلاغ آیین‌نامه‌ها، بخش‌نامه‌ها و قوانین صادراتی و نظارت بر حُسن اجرای آن‌ها اشاره کرد.

 

• سازمان توسعه تجارت

اگرچه این سازمان زیرمجموعه وزارت صمت محسوب می‌شود اما عملکرد تقریباً مستقلی دارد. كليه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، مؤسسات و دستگاه‌های دولتي ذی‌ربط در امور اقتصادي، توليدي، تجاري و خدماتي كشور مكلف هستند تا سياست‌ها، مقررات و دستورالعمل‌هاي تأثیرگذار بر صادرات را با سازمان توسعه تجارت ايران و كارگروه كارشناسي شورای عالی توسعه صادرات هماهنگ نمايند. از جمله اهداف سازمان توسعه تجارت که از مجموع سه معاونت، دو معاونت آن در خصوص توسعه صادرات فعالیت دارند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• توسعه تجارت خارجی، بازاریابی، تبليغ و گسترش بازارهای جهاني كالا و خدمات صادراتي كشور
• کمک به توسعه بنگاه‌های تجاري و افزايش توانمندي صادرات غیرنفتی آن‌ها
• اطلاع‌رسانی تجاري و انجام اقدامات لازم به‌منظور روان‌سازی و حذف تشريفات زائد تجاري
• تهيه و تنظيم قوانين و مقررات مناسب براي فعالیت‌های تجاري و توسعه همكاري با ساير كشورها
• ارائه تسهيلات و كمك براي توسعه صادرات و ارتقاي كيفي كالاها و خدمات با مزیت‌های نسبي و رقابتي كشور

به‌طورکلی، این سازمان فرآیند صادرات را برای صادرکنندگان و تجار تسهیل می‌کند و به ارائه راهنمایی و مشاوره‌ تخصصی به آن‌ها می‌پردازد. این سازمان در بسیاری از کشورها اقدام به بازگشایی دفاتر خود کرده و رایزنان بازرگانی آن در این دفاتر مستقر هستند. این رایزنان در راستای شناخت کشورها و بازاریابی صادرات به صادرکنندگان و تجار کمک می‌کنند.

آدرس سایت سازمان توسعه تجارت به شرح زیر است:

tpo.ir

 

• صندوق ضمانت صادرات ایران

به‌منظور تشویق صادرکنندگان به توسعه فعالیت‌های صادراتی خود و ارائه پوشش‌های لازم به آن‌ها در مقابل ریسک‌های سیاسی و تجاری، دولت‌ها اقدام به ایجاد شرکت‌های بیمه اعتبار صادراتی می‌نمایند. این قبیل شرکت‌های بیمه عمدتاً وابسته به دولت و متکی به حمایت‌های مالی آن بوده و اغلب ریسک‌هایی را پوشش می‌دهند که معمولاً از سوی شرکت‌های بیمه تجاری قابل پوشش نیستند.

در این راستا و به‌منظور تأمین امنیت مالی صادرکنندگان ایرانی و در نتیجه توسعه مؤثر صادرات غیرنفتی کشور، صندوق ضمانت صادرات ایران با همکاری آنکتاد، به‌عنوان تنها شرکت دولتی بیمه اعتبار صادراتی وابسته به وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال ۱۳۵۲ تأسیس گردیده و فعالیت خود را تحت نظارت مرکز توسعه صادرات ایران آغاز نمود. این صندوق به پشتوانه حمایت‌های مالی دولت، علاوه بر پوشش ریسک‌های سیاسی و تجاری صادرات، با صدور انواع ضمانت‌نامه اعتباری، به تأمین منابع مالی موردنیاز صادرکنندگان نیز کمک می‌نماید.

آدرس سایت صندوق ضمانت صادرات ایران به شرح زیر است:

egfi.ir

 

• معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه

این نهاد نقش مستقیم و کلیدی در زمینه صادرات ندارد با این حال، با انجام رایزنی بازرگانی در کشورهای مختلف نقش بسیار پررنگی در ارائه برخی خدمات و اطلاعات به صادرکنندگان و تجار دارد. معمولاً اخبار و اطلاعات رایزنان بازرگانی، سفارت‌خانه‌ها و کنسولگری‌های ایران در کشورهای مختلف واقعی‌ و به‌روز است و ارتباطات آن‌ها با تجار خارجی و صنایع کشورهای مختلف اثرگذار است و به همین دلیل، این نهاد در بسیاری از مواقع به امر توسعه صادرات کمک شایانی می‌کند.

آدرس سایت معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه به شرح زیر است:

economic.mfa.ir

 

 

• کریدور توسعه صادرات و تبادل فناوری

کریدور توسعه صادرات و تبادل فناوری با هدف توسعه بازار صادراتی محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان در سال ۱۳۹۳ راه‌اندازی و مورد بهره‌برداری قرار گرفت. خدمات تسهیل‌کننده فرآیند صادرات کالا‌ها و همچنین آموزش و مشاوره شرکت‌ها در حوزه صادرات از جمله نیازهای اساسی شرکت‌های دانش‌بنیان است. در این مجموعه سعی بر آن است تا با شناسایی و ارزیابی شرکت‌های خدماتی فعال در این حوزه، خدماتی باکیفیت و اثربخش در جهت توسعه توان صادراتی شرکت‌ها ارائه گردد. در همین راستا، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به‌منظور ایجاد و خلق ثروت برای جامعه از طریق صادرات محصولات با فناوری بالا، اقدام به حمایت از خدمات این کریدور نموده و این امکان را فراهم نموده است تا صادرات شرکت‌ها از طریق این‌گونه خدمات تسریع یابد.

خدمات حمایتی کریدور صادرات به شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق ارائه می‌گردد. جهت دریافت خدمات، ارزیابی آمادگی صادرات (ERA) الزامی بوده و خدمات بر اساس نتایج این ارزیابی ارائه می‌گردد.

tesc.ir

 

• صندوق توسعه صادرات و تبادل فناوری

یک نهاد تأمین مالی خصوصی با هدف توسعه خدمات مالی و سرمایه‌گذاری در حوزه صادرات محصولات دانش‌بنیان و انتقال فناوری

etdf.ir

 

 

دسته دوم: نهادهای صنفی در عرصه صادرات

• اتاق‌های بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی ایران

اتاق بازرگانی سازماني غيردولتي و غیرانتفاعی است که در آن بازرگانان و صاحبان صنایع عمده برای هماهنگی فعالیت‌های خود و چانه‌زنی با نهادهای حکومتی برای تأمین منافع‌شان تلاش می‌کنند. در واقع، شبکه‌سازی و ایجاد هماهنگی بین تجار و صادرکنندگان و تبادل آمار اقتصادی و اطلاعات تجاری مهم‌ترین امری است که در راستای حمایت از صادرات می‌توان از اتاق‌های بازرگانی انتظار داشت. از جمله وظایف دیگر اتاق‌های بازرگانی که مرتبط با مقوله صادرات باشند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ارتباط با اتاق سایر کشورها و تشکیل اتاق‌ها و کمیته‌های مشترک با آن‌ها
• کوشش در راه شناسایی بازار کالاهای صادراتی ایران در خارج از کشور و تشویق و کمک به مؤسسه‌های مربوطه
• تشویق و ترغیب سرمایه‌گذاری داخلی در امور تولیدی بالأخص تولید کالاهای صادراتی دارای مزیت نسبی
• تشکیل نمایشگاه‌های تخصصی و بازرگانی داخلی و خارجی شرکت در سمینارها و کنفرانس‌ها
• تشکیل اتحادیه‌های صادراتی و وارداتی و سندیکاهای تولیدی

آدرس سایت اتاق بازرگانی به شرح زیر است:

iccima.ir

 

 

• سایر نهادها و سازمان‌ها:

  • سازمان صنایع کوچک و شهرك‌هاي صنعتی: از جمله خدمات مرتبط با صادرات آن می‌توان به مواردی از قبیل تأمین مالی و سرمایه‌گذاری، ایجاد مرکز مبادله فناوری با سایر کشورها، ایجاد فن‌بازارهای منطقه‌ای، توسعه بازار و امور بین‌الملل از جمله حمایت از شرکت‌های مدیریت صادرات، حمایت از کنسرسیوم‌های صادراتی و حمایت برای حضور در نمایشگاه‌های خارجی اشاره کرد.
  • سازمان سرمایه‌گذاري و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران: سرمایه‌گذاری شرکت‌های دولتی و خصوصی در خارج کشور به‌منظور گسترش و تشویق روابط اقتصادی دوجانبه و چندجانبه و نیز گسترش روابط اقتصادی خارجی از جمله کمیسیون‌های مشترک اقتصادی با چندین کشور و نیز سازمان‌دهی و هماهنگی مجموعه‌ای از وظایف در حوزه روابط اقتصادی با کشورهای جهان.
  • انجمن‌های صادرکنندگان: مانند انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی ایران
  • اتحادیه‌ها و تشکل‌های صادراتی: مانند اتحادیه تولیدكنندگان و صادركنندگان محصولات معدنی ایران

 

دسته سوم: نهاد‌های تسهیل‌گر صادرات

• معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

مأموریت اصلی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بیشتر معطوف به افزایش توانمندی‌های فناوری و نوآوری در کشور، ارتقای نظام ملی نوآوری، توسعه اقتصاد دانش‌بنیان، تجاری‌سازی دستاوردهای فناوری و نوآوری و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان است. با این حال، در ارتباط با مقوله صادرات، حمایت از ایجاد و توانمندسازی تشکل‌های خصوصی در زمینه تولید و توسعه صادرات کالاها و خدمات دانش‌بنیان و نیز تضمین بازار برای تولیدات داخلی و بازاریابی و صادرات کالاها و خدمات دانش‌بنیان نیز از وظایف اصلی این نهاد است. این خدمات در قالب ارائه تسهیلات مختلفی از قبیل حمایت‌های مالی، توانمندسازی، شبکه‌سازی و ایجاد همکاری و هماهنگی بین شرکت‌های دانش‌بنیان و متخصصان و کارآفرینان خارج از کشور انجام می‌گیرد. از مهم‌ترین برنامه‌های این معاونت در راستای توسعه صادرات، ایجاد مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری و به دنبال آن شناسایی، انتخاب و تأیید رایزنان فناوری و واسطه‌های صادراتی در حوزه علم و فناوری است.

آدرس سایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به شرح زیر است:

isti.ir

• بانک صنعت و معدن

وظیفه بانک صنعت و معدن در راستای صادرات عبارت است از: تأمین مالی، ارائه تسهیلات و به طورکلی به کارگیری قابلیتهای عملیات بانکداری توسعه ای در راستای توسعه صادرات. آدرس سایت این بانک به شرح زیر است:

bim.ir

 

دسته چهارم: نهاد‌های عملیاتی مرتبط با صادرات

• گمرک جمهوری اسلامی ایران

گمرک یکی از زیرمجموعه‌های وزارت اقتصاد است که صادرکنندگان و تجار در فرآیند و عملیات صادرات با آن تعامل خواهند دارند. برخلاف سازمان‌های معرفی شده قبلی که در واقع حمایت‌گر صادرکنندگان هستند، این سازمان بیشتر وظیفه انجام امور و رویه‌های ترخیص کالا را بر عهده دارد. از جمله وظایف دیگر گمرک می‌توان به مواردی از قبیل اجرای سیاست‌های دولت در بحث صادرات و واردات، ایجاد تمهیدات لازم برای تشویق و تسهیل صادرات، جمع‌آوری و تحلیل داده‌های تجاری و کنترل و نظارت بر عبور و مرور کالاها اشاره کرد.