یکی از مسائل مهم در عدم توسعه‌یافتگی صادرات در کشور خصوصاً در حوزه دانش‌بنیان که بازیگران اصلیِ آن شرکت‌های کوچک و متوسط مبتنی بر فناوری هستند، شکل‌نگرفتن مجموعه بازیگران مختلف و ساختارهای همکاری مؤثر در امر صادرات است.
الزامات سیاستی توسعه صادرات دانش‌بنیان مبتنی بر متنوع‌سازی راهبردهای صادراتی
با حمایت مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری و مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور
خلاصه مدیریتی
یکی از مسائل مهم در عدم توسعه‌یافتگی صادرات در کشور خصوصاً در حوزه دانش‌بنیان که بازیگران اصلیِ آن شرکت‌های کوچک و متوسط مبتنی بر فناوری هستند، شکل‌نگرفتن مجموعه بازیگران مختلف و ساختارهای همکاری مؤثر در امر صادرات است. در واقع عمده نگاه‌ها تاکنون به شرکت‌های دانش‌بنیان به‌عنوان شرکت دارای فناوری تولید محصولات و خدمات پیشرفته بوده است و کمتر به سایر بازیگران مؤثر در تجارت پرداخته شده است. مطالعات جهانی نشان می‌دهد «نهادهای واسطه یا میانجی» و «شرکت‌های پیشرو یا رهبر بازار» دو بازیگر کلیدی در امر صادرات هستند. امروزه بخش زیادی از مواد و قطعات و فناوری‌های عرضه شده توسط شرکت‌های کوچک و متوسط، در قالب محصولات یکپارچه (سامانه‌ها) توسط شرکت‌های پیشرو به مصرف‌کنندگان نهایی عرضه می‌شود و معمولاً شرکت‌های کوچک برای دستیابی به بلوغ لازم برای قرارگرفتن در جایگاه شریک و همکارِ شرکت‌های پیشرو بین‌المللی، نیاز به کسب تجربه و همچنین استفاده از ظرفیت نهادهای واسطه دارند. از طرفی تحریم‌های بین‌المللی علیه کشورمان، امکان همکاری مستقیم با شرکت‌های چندملیتی و قرارگرفتن در زنجیره تأمین آن‌ها را بسیار محدود و دشوار و یا حداقل نیازمند اتخاذ تدابیری خاص کرده است. بااین‌حال برای حضور در بازارهای بین‌المللی نمی‌توان از ساختارهای جهانی تولید صرف‌نظر کرد و لذا باید با شناخت مناسب از این ساختارها و درعین‌حال ملاحظات خاص کشورمان، سیاست‌ها و راهکارهای لازم برای تنوع‌بخشی به روش‌های صادراتی شرکت‌های دانش‌بنیان را طراحی و اجرا نمود.
لذا هدف اصلی این گزارش سیاستی این است که با درنظرگرفتن تصویری جامع از ساختارهای جهانی تولید و صادرات، بازیگران مکمل در امر صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان، شناسایی شده و راهکارهای لازم برای تقویت نقش و همکاری میان آن‌ها بررسی شود. در این گزارش سیاستی مروری بر مبانی نظری در دو حوزه 1 -بین‌المللی شدن شرکت‌های کوچک و متوسط و رویکردهای نوین آن در شبکه‌سازی و کارآفرینی بین‌المللی و 2- زنجیره‌های ارزش جهانی انجام‌گرفته است. به کمک مرور پیشینه، راهبردهای مکمل صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان (علاوه بر راهبرد صادرات مستقیم) معرفی شده است؛ این راهبردها شامل راهبرد صادرات به کمک واسطه‌ها و راهبرد صادرات از طریق همکاری مستقیم با شرکت‌های پیشرو بازار است. در تشریح راهبرد اول، انواع مختلف واسطه‌ها شامل سه نوع اصلی آن یعنی واسطه‌های صادراتی (شرکت‌های مدیریت صادرات)، واسطه‌های تولیدی یا عملیاتی (کنسرسیوم‌ها) و واسطه‌های نوآوری (مراکز نوآوری بین‌المللی) مورد بررسی قرار گرفته است. سپس برخی تجارب بین‌المللی توسعه صادرات شرکت‌های کوچک و متوسط بر اساس این راهبردها و در ادامه تجارب داخلی موجود در کشور مرور خواهد شد. در انتها نیز راهکارهای سیاستی بر اساس هریک از راهبردها ارائه شده است.
مجری: اندیشکده توسعه صادرات ایران
نویسندگان: امیرذاکری، مصطفی شفیعی‌نژاد، محمدصادق صارمی
تاریخ: تابستان 1401
یک نظر بگذارید
آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد. قسمتهای مورد نیاز با * مشخص شده اند